زندان‌های خالی افغانستان، در انتظار نویسندگان و خبرنگاران

همزمان با فروپاشی حکومت افغانستان و ورود طالبان به شهر کابل در بعد از ظهر پانردهم آگوست، رسانه‌های افغانستان در سکوت عمیقی فرو رفتند. افغانستان در بیست سال گذشته، طلایی‌ترین دوره را از لحاظ آزادی بیان، رشد رسانه‌ها، ظهور یک نسل منتقد و دمکرات تجربه کرد. در فضای دمکراسی نوپا در افغانستان، ۹۶ شبکه تلویزیونی، ۱۹۰ شبکه رادیویی، ۱۴ خبرگزاری انترنتی و ۱۸۳ رسانه چاپی در این کشور فعال شدند و آزادانه به مخاطبان شان اطلاع‌رسانی کردند.

رسانه‌های افغانستان در سال‌های اخیر و پس از افزایش فساد در حکومت، به سرعت گزارشگری تحقیقی را تقویت کردند و با نشر گزارش‌های تحقیقی موشکافانه، پرونده‌های فساد و اختلاس سران حکومت را افشا کردند.

رسانه‌ها همچنان برای تقویت  دمکراسی و کمک برای رسیدن به یک صلح پایدار،گزارشگری صلح

 (peace journalism) را ترویج کردند و از این طریق ده‌ها خبرنگار در محلات و شهرها تلاش کردند، دریچه‌ای را بسوی صلح بگشایند.

طالبان با ورود به کابل، در نخستین فرمان گفتند: «همه چیز باید در چهارچوب شریعت اسلامی تنظیم شود.»

مردم افغانستان منظور طالبان از «چهارچوب شریعت اسلامی» را درک می‌کنند، چون این مساله را در دولت نخست طالبان به رهبری ملا عمر از سال 1996 میلادی تا 2001 برپا بود تجربه کرده اند. تعریف طالبان از شریعت، بازگشت به 1400 سال قبل و تطبیق روش‌هایی است که در صدر اسلام بر جامعه بدوی جزیره عرب جاری می‌شدند.

پس از حاکم شدن طالبان بر افغانستان، زنان و دختران جوان که از گردانندگان اصلی شبکه‌های تلویزیونی و رادیویی بودند، به سرعت از صفحات تلویزیون‌ها و امواج رادیوها غایب شدند. دلیل آن مشخص بود. ذبیح‌الله مجاهد سخنگوی طالبان در نخستین سخنرانی‌اش در کابل گفت: «زنان شاغل فعلاً در خانه بمانند و هنرمندان نیز شاید مجبور شوند که برای گذراندن زندگی شان، شغل دیگری انتخاب کنند.»

طالبان با تصرف شهرهای افغانستان، رسانه‌های محلی را یا مسدود کردند و یا به پایگاه اطلاع‌رسانی خودشان تبدیل کردند. خبرنگاران و مسوولان رسانه‌ها نیز تهدید شدند که اگر تحت دستور طالبان فعالیت نکنند، مجازات خواهند شد.

گزارش دقیقی از شمار رسانه‌هایی که توانسته اند پس از فروپاشی به فعالیت شان ادامه دهند منتشر نشده است. شمار اندکی از رسانه‌ها که هنوز فعال استند، پخش موسیقی، تهیه برنامه‌های هنری و تفریحی و حتی برنامه‌های مربوط به کودکان را از جدول نشرات شان حذف کرده اند. زنان به ندرت در پرده تلویزیون دیده می‌شوند.

در افغانستان اکنون هیچ قانونی به جز « چهارچوب شریعت» وجود ندارد. طالبان همه فعالیت‌های مردم را با همین چهارچوب اندازه‌گیری می‌کنند. هر چیزی که در چهارچوب شریعت برابر نباشد حرام و مردود است.

 

نویسندگان و خبرنگاران، نخستین زندانیان حکومت طالبان

طالبان با تصرف شهرها و از جمله پایتخت افغانستان، زندان‌ها را که پر بودند از تبهکاران، قاچاقبران مواد مخدر و اعضای گروه‌های شورشی از جمله طالبان خالی کردند. اکنون  این زندان‌ها قرار است از نویسندگان، خبرنگاران، کنشگران اجتماعی و بقیه افرادی که علیه جنایات طالبان حرف می‌زنند پر شوند. نخستین کسانی که یک روز پس از اعلام کابینه طالبان بازداشت و زندانی شدند شماری از نویسندگان، عکاس‌ها، روزنامه‌نگاران، شاعران و کنشگران اجتماعی بودند. طالبان ده‌ها تن از معترضان به شمول خبرنگاران، عکاس‌ها، نویسندگان و شاعران را که روز هشتم سپتامبر از میان تجمعات اعتراضی در شهرهای کابل، هرات و مزارشریف بازداشت کردند. شماری از خبرنگاران پس از ساعت‌ها شکنجه آزاد شدند، اما ده‌ها تن دیگر هنوز در زندان‌ استند و از سرنوشت آنان اطلاع دقیقی در دست نیست.

عبدالله عاطفی شاعر، تاریخ‌نویس و عضو انجمن قلم افغانستان به تاریخ چهار آگوست، توسط طالبان در ولایت ارزگان کشته شد. فواد اندرابی آوازخوان و نوزانده فولکلور در ولایت بغلان، به تاریخ 29 آگوست توسط طالبان تیرباران گردید.

مهران پوپل شاعر جوان به تاریخ هفت آگوست توسط طالبان ربوده و زندانی شد. بازداشت‌ها و شکنجه‌های فجیع خبرنگاران در روز هشتم سپتامبر، شوک محکمی بود بر آن‌عده از مردم که هنوز تصور می‌کردند « طالبان تغییر کرده اند».

طالبان با شلاق، سانسور و طناب دار برگشته اند. تفکر آنان برای اداره یک جامعه، همان روش بدوی و قرون‌وسطایی است. این نگرانی وجود دارد که نویسندگان افغانستان، بزودی شاهد صحنه‌های زشتی مانند  برگزاری مراسم کتاب‌سوزان از سوی طالبان خواهند بود. 

مختار وفایی