دیپلماسی افغانستان در خانه‌های کرایی اسلام‌آباد

مختار وفایی

ساختمان دو‌طبقه‌ای، با سه ‌محافظ پاکستانی، یک بازرسی ساده که فقط مبایل‌ها را نگهداری می‌کند و چند اتاق ساده و بدون نشان‌های تاریخی و ملی افغانستان در حالی که پرچم کهنه و چرکین سه‌رنگ در مقابل دروازۀ ورودی بر سر چوبی آویزان شده، تصویری از سفارت افغانستان را در اسلام‌آباد، ‌مهم‌ترین پایتخت کشور منطقه که بیشترین رفت‌و‌آمدهای دیپلماتیک را با آن داریم، نشان می‌دهد.

من و شماری از همکاران افغان و پاکستانی ام، در ملاقات با سفیر افغانستان در اسلام اباد

  مسیر کابل‌ـ‌اسلام‌آباد، همواره‌ یکی از پر‌رفت‌و‌آمدترین مسیرهای دیپلماتیک میان این دو کشور بوده است. گفت‌وگوهای صلح، روابط اقتصادی، فرهنگی و نیازهای دو کشور به همدیگر در عرصه‌های مختلف، سفرهای پی‌هم مقامات رهبری میان دو کشور و مخصوصاً دیپلما‌ت‌ها را به همراه دارد. با این‌همه‌ نیازهای دوطرفه، پاکستان یکی از فعال‌ترین نمایندگی‌های دیپلماتیک را در کابل دارد و انتظار می‌رود که افغانستان نیز بر اساس اهمیت روابط با پاکستان، نمایندگی دیپلماتیک فعال و درخور‌ شأن را در اسلام‌آباد داشته باشد. روز یک‌شنبه ۲۳ اگست با جمعی از اشتراک‌کنندگان کنفرانس «گفت‌وگو میان جوانان افغانستان و پاکستان» به ملاقات نمایندۀ دیپلماتیک حکومت افغانستان در اسلام‌آباد رفتیم. سفارت در یکی از محله‌های اسلام‌آباد به نام «لقمان حکیم رود» موقعیت دارد. من که قبلاً سفارت پاکستان در کابل و کنسولگری آن کشور را در مزارشریف از نزدیک دیده بودم، تصور داشتم که نمایندگی دیپلماتیک افغانستان در اسلام‌آباد نیز باید چیزی شبیه نمایندگی‌های اسلام‌آباد در افغانستان مجهز و قابل افتخار باشد.

چندی قبل هنگامی ‌که ما از سفارت پاکستان در کابل دیدن می‌کردیم، پاکستانی‌ها با توضیح بخش‌های مهم و مختلف نمایندگی دیپلماتیک‌شان در کابل می‌گفتند که این سفارت‌ از لحاظ ساختمان و وسعت، بزرگ‌ترین سفارت در منطقه است. هرچند نباید به این مسئله تأکید کرد که سفارت باید حتماً در یک کاخ مجلل و شیک باشد تا دیپلماسی موفقی داشته باشیم، اما این هم پذیرفتنی نیست که سفارت افغانستان در مهم‌ترین کشوری که با آن دچار رفتارهای رقابتی هستیم، در یک خانۀ کوچک و کرایی به‌سر ببرد. سفارت، حیثیتِ یک دولت در کشور میزبان است؛ چه از لحاظ کارکرد و چه از لحاظ شکل ظاهری. سفارت افغانستان در اسلام‌آباد را سه سال قبل نیز دیده بودم. آن زمان عمر داوودزی سفیر افغانستان در اسلام‌آباد بود. از آقای داوودزی نیز پرسیدم که چرا ساختمان سفارت کرایی است و هنوز جای مشخصی برای نمایندگی دیپلماتیک افغانستان در اسلام‌آباد وجود ندارد؟ آقای داوودزی گفته بود که ۱۲ جریب زمین در زمان حکومت داوودخان، در بهترین موقعیت اسلام‌آباد و در شهرک دیپلماتیک برای اعمار ساختمان سفارت خریداری شده و نقشۀ ساختمان آن نیز مهندسی شده و به‌زودی کار بازسازی آن را آغاز می‌کنیم. اکنون که پس از سه سال با جمعی از جوانان افغانستان و پاکستان به این سفارت سر زدیم، همان فضای خانوادگی و دلسردکننده در سفارت حاکم است.

روز یک‌شنبه هنگامی که ساعت ۱۰ به ملاقات آقای سفیر رفتیم، تنها خانم آقای سفیر از ما استقبال کرد. جانان موسی‌زی که چندین سال تجربۀ کار به‌عنوان سخنگوی را در دستگاه دیپلماسی افغانستان دارد و ‌تا حدی با رفتارهای دیپلماتیک پاکستانی‌ها آشناست، اکنون به‌عنوان سفیر افغانستان در اسلام‌آباد کار می‌کند. وقتی پاکستان بزرگ‌ترین سفارت را در کابل دارد و از همان آدرس بزرگ‌ترین تصامیم را در مورد چگونگی سرنوشت افغانستان می‌گیرد و ما هم که ادعای ایستادگی و جهاد را در برابر پاکستان داریم، آیا خجالت‌آور نیست که سفارت کشور ما هنوز ساختمان ندارد و دیپلمات‌ها و نماینده‌های حکومت در مهمان‌خانه‌های اسلام‌آباد به‌سر می‌برند؟

ما وقتی چندی قبل از سفارت پاکستان در کابل دیدن می‌کردیم، معاون سفیر پاکستان با صدای بلند ضمن این‌که می‌گفت «پاکستان برادر بزرگ افغانستان است و ما این تعهد را داریم که به‌عنوان برادر بزرگ، همیشه در کنار افغانستان باشیم.» با اوج شکوه و غرور دیپلماسی به سفارت‌شان اشاره می‌کرد که بر اساس همین اهمیت، پاکستان بزرگ‌ترین سفارتش را در منطقه، در کابل تأسیس کرده است. اما وقتی با جوانان افغانستان و پاکستان از سفارت افغانستان در اسلام‌آباد دیدن کردیم، چیزی شبیه سرشکستگی و نا‌امیدی به من دست داد. تنها کسی که از ما ‌در سفارت استقبال کرد، خانمِ سفیر بود؛ آن هم ‌به صورت غیر‌رسمی و در بالای مجلس نشسته و نظاره‌گر بحث ما بود. بحث به زبان انگلیسی بود و سفیر به اکثر‌ سوالات ما جواب نمی‌داد. ادعایش نیز این بود که نمی‌خواهم رازهای دیپلماتیک ما را همه بدانند. من در مورد خانۀ دایمی افغانستان در اسلام‌آباد از آقای سفیر به زبان فارسی پرسیدم تا دوستان پاکستانی‌مان متوجه این مسئله نشوند. آقای موسی‌زی همان حرف سه سال قبل داوودزی را تکرار کرد که دوازده جریب زمین در شهرک دیپلماتیک اسلام‌آباد داریم… سفیر افغانستان در اسلام‌آباد، در اخیر نشست ضمن ‌تأکید بر این‌که هیچ حرفی از جریان گفت‌وگوی ما در هیچ رسانه‌ای نشر نشود، به من گفت: بنویس که سفارت افغانستان در اسلام‌آباد مکان دایمی ندارد و حکومت افغانستان باید برای ما بودجه‌ای را تخصیص دهد تا برای نماینده‌ها و دیپلمات‌های خود امکانات منظمی داشته باشیم…