همۀ ملاهای تأثیرگذار با من متحد اند

گفت‌وگویی اختصاصی روزنامه جامعۀباز با مولوی سید اکبرآغا رهبر گروه «راه نجات افغانستان»

گفت‌وگو از مختار وفایی

اشاره: از پشتون‌های قوم سادات ولسوالی ارغنداب ولایت قندهار است و از چهره‌های تاثیرگذار رژیم طالبان بوده است. او زمانی یک جبهه‌ی بزرگ طالبانی را در قندهار رهبری می‌کرد که پس از سقوط رژیم طالبان و واردشدنِ قوای ایتلاف در افغانستان، در مخالفت علیه نیروهای خارجی برخاست و گروه جیش‌المسلمین را تاسیس کرد.  در گروه جیش المسلمین عمدتاً سربازان پراکنده‌ی طالبان گردهم آمدند و برای مبارزه علیه نیروهای خارجی در افغانستان، از شیوه‌های خشن و مسلحانه استفاده کرد. نام این گروه پس از اندکی فعالیت،  بر سرِ زبان‌ها افتاد و از سید اکبرآغا، به عنوان رهبر این گروه در همه‌جا نام‌برده می‌شد.

سید اکبر آغا که در محافل رسمی از وی الحاج مولوی سید اکبرسادات نیز نام‌برده می‌شود، مرد خوش‌قیافه با ریش انبوه سیاه و قد میانه می‌باشد. او تعلمیات دینی دارد و در سال‌های قبل از طالبان یک مدرسه‌ی دینی را در شهر قندهار با هزاران طلبه‌ی دینی اداره می‌کرده است.

سید اکبر آغا که از بمب‌‌های نیروهای خارجی که پس از یازده سپتامبر بر موضع‌ و پناه‌گاه‌های طالبان در افغانستان ریخت جان سالم بدرد برد و در سال2005در حالی که گروه جیش‌المسلمین را رهبری می‌کرد، توسط ماموران آی.اس.آی پاکستان بازداشت و به نیروهای امریکایی تحویل داده شد. نیروهای امریکایی، سیداکبرآغا را به زندان پل‌چرخی انداخت و پنج‌و نیم سال در آن زندان حبس بود. با آغاز روند مذاکرات صلح میان دولت افغانستان و طالبان، رییس جمهورکرزی به رهایی سران طالبان و فرماندهان تاثیرگزار آنان که گمان می‌رفت این گفت‌وگوها را به ثمر برسانند دست زد و در این  میان سیداکبر آغا را نیز از زندان آزاد ساخت.

اما اکنون سید اکبر آغا، از پروسه صلح تحت رهبری حکومت افغانستان کمتر حرف می‌زند و حکومت افغانستان را حکومت ناکام و برنامه‌های صلح آن را «بی‌ثمر» می‌داند.

در یک صبح آفتابی، نزدیک به صد تن از ملاهای مطرح شهرهای کندهار، لوگر، میدان وردک، تخار، پکتیا و بلخ، به رهبری سید اکبر آغا در مسجد روضه‌ی منسوب به حضرت علی (ع) در شهر مزارشریف گردهم آمده و خطبه‌های پی‌هم ایراد می‌گردد. در این میان، اما از مقامات حکومتی و سایر باشندگان این شهر خبری نیست.

نزدیک به یک ساعت از گردهم‌آیی می‌گذرد اما کمتر اشتراک کنندگان در مورد بحث اصلی نشست آگاهی دارند و باچندین تن که من صحبت کردم و در مورد محتوای نشست این ملاها،پرسیدم،می‌گفتند نمی‌دانم، شاید بحث در مورد صلح باشد. دقایقی بعد سیداکبرآغا با جمعی از علما وارد شدند و فضای مجلس قاطعانه و جدی‌تر شد. با آغاز سخنرانی‌های رسمی و سخن‌پردازی سیداکبرآغا، آشکار شد که علما از چندین ولایت افغانستان گردهم آمده و می‌خواهند تحت رهبری سید اکبر آغا گروه «راه نجات افغانستان» را تاسیس کنند.

صحبت‌‌هاو سخنرانی‌ها در کل، روی وضعیت و دشواری های افغانستان بود. محور همه سخنرانی‌های وحدت و برادری بود، چیزی که مردم همواره از منابر و مساجد آن را شنیده  و کمتر شاهد عملی شدن آن بوده اند.

در حاشیه‌ی این نشست، فرصتی فراهم شد و چند دقیقه‌یی با سیداکبر آغا در مورد کارکرد اش، برنامه‌های  گروه راه نجات و این‌که او در مورد پروسه صلح، طالبان، حکومت افغانستان و حضور نیروهای خارجی چگونه می‌اندیشد صحبت کردیم. در جریان صحبت اما، چندین بار از سوی دستیاران و همراهان سیداکبر آغا بمن تذکر داده شد که در مورد پروسه صلح، طالبان و حکومت رییس جمهورکرزی هیچ پرسشی نباید داشته باشم. من چندین بار برای وضاحت و یافتنِ دیدگاه سید اکبرآغا پرسش‌هایی را در این موراد مطرح کردم که جواب درستی نگرفتم.

س: نیازِ ایجاد گروه جیش المسلمین چه بود و چرا برای مبارزه در برابر نیروهای خارجی این گروه را تاسیس کردید؟

ج: ما برای اسلام و استقلال افغانستان جهاد کردیم و شهید دادیم. وقتی طالبان سقوط کرد  و امریکایی‌ها وارد افغانستان شدند، می‌خواستیم امریکایی ها بیرون شوند و افغانستان در دست اشغال نباشد. بخاطر استقلالیت کشور عزت افغانستان این گروه را ایجاد کردیم و بخاطر همین هدف اسلامی خود زندانی شدم.می‌خواهیم امریکایی‌ها سالم و بدون ناراحتی افغانستان را ترک کنند و به خانه‌های شان برگردند.

س: آیا آرمان و اهدافی را که در زمان رهبری جیش‌المسلین داشتید هنوز هم دارید؟

ج: من همیشه خواهان افغانستان مستقل بوده ام، همان وقت نیز می‌خواستم افغانستان استقلال و شرف داشته باشد حالا نیز همین را می‌خواهم. ما مسلمان هستیم و هدف ما واحد است. اما با آن هم تنها حضور خارجی‌ها چالش نیست. دیگر عوامل نیز است که ما می‌خواهیم این عوامل را شناسایی نموده و از بین ببریم تا افغانستان مستقل و آزاد بسازیم. ما همیشه می‌خواهیم مملکت اسلامی، استوار و آزاد داشته باشیم.

س: جیش‌المسلمین چرا با این اهداف اسلامی که شما می‌گویید از هم پاشید؟

ج: در افغانستان هرکس حق دارد حرکت‌هایی را ایجاد کند بدون این‌که در دولت ثبت شود. جیش‌المسلمین یک گروه سیاسی نیست و دنبال راه صلح و آرامش مردم است. فعلا که راه نجات را ساختیم نیز دنبال حمایت مردم و سایر تنظیم‌ها و گروه‌ها هستیم. حرکت خود را در دولت ثبت نکردیم، چون اگر ثبت کنیم یک‌طرفه و طرفدار دولت می‌شویم. ما می‌خواهیم از تمام اقوام مردم  در کنار ما باشد. جیش‌المسلمین سقوط نکرده، هنوز هم فعال است، اما رشد نکرده. از وقتی که مرا آی.اس.آی بازداشت و تحویل امریکایی‌ها داد، جیش‌المسلمین نیز در همان نطقه ماند. پس از آن نه رشد کرد و نه سقوط کرد.

س: یعنی فعلا جیش المسلمین فعال است؟

ج: هرچند فعلا زیاد فعال نیست  ، اما با تمام افراد جیش المسلمین در تماس هستیم و همه منتظر است که مشکلات افغانستان توسط انتخابات حل شود، اما اگر معضلات توسط انتخابات حل نشد، بزودی می‌توانم همه اعضا را جمع نموده و دنبال یک راه حل خوب باشیم. فعلا که نتیجه‌ی انتخابات مشخص نشده است جیش‌المسلمین فعال اما بدون برنامه است.

س: جیش المسلیمنی را شما رهبری می‌کردید و می‌گویید هنوزهم فعال است، در زمانی که بیشتر فعال بود چگونه تامین مالی می‌شد؟

ج: ما خودما وقتی یک گروه ایجاد می‌کنیم، توانایی تامین مالی اش را داریم، هیچ نیازی به دیگران نداریم. من یک آدم مستقل هستم و وابسته به هیچ گروه و دولتی نیستم و توانایی تامین گروه خود را نیز دارم.

س: بنظرتان کلید حل چالش‌های کنونی افغانستان در دست کی است؟

ج: افغانستان بحران‌های ریشه دار دارد. مشکلات ما زیاد است اما من نمی‌خواهم که مشکل افغانستان توسط یک تنظیم و گروه مشخص حل شود. می‌خواهم همه افغان‌ها گردهم بیایند و مشکلات را تنظیم‌ها و گروه‌های تاثیرگزارمردمی و بزرگ کنند. یعنی مشکل افغانستان در دست خود مردم افغانستان است. کلید حل این مشکل در دست یک گروه و یک قوم نیست. همچنان خارجی‌ها نیز توانایی حل این مشکل را ندارند. فقط مردم می‌توانند مشکلات شان را باوحدت و برادری حل کنند.

س: اگر انتخابات افغانستان کارساز واقع نگردد و با خروج نیروهای خارجی چالش‌ها و هرج و مرج‌ها زیاد شود، آیا نیاز می‌بینید که جیش‌المسلمین دوباره فعال گردد؟

ج: حل چالش‌های افغانستان تنها کار جیش المسلمین نیست، این کار مربوط گروه «راه نجات افغانستان» می‌شود که ما در این مورد برنامه داریم و از این طریق برای حل مسایل کار می‌کنیم. جیش‌المسلمین با زندانی شدن من ایستادشد و رشد نکرد. من هم دیگر رویش کارنکردم و همان‌جا ماند. فعلا همان آدم‌های فعال جیش‌المسلمین در گروه راه نجات افغانستان با ما هستند. همه‌ی شان در قالب این گروه فعالیت می‌کنند. تلاش می‌کنیم پس از این، همه را در راه نجات گردهم بیاوریم و مشکلات را از این طریق حل کنیم. ما نی طرف دولت هستیم و نی طرف طالبان. ما مربوط ملت هستیم و می‌خواهیم از طریق ملت مشکلات را  حل کنیم.

س: آیا از برنامه‌ها و دولت رییس جمهورکرزی بخصوص در زمینه صلح و مصالحه حمایت می‌کنید؟

ج: مه هیچ‌گاه طرفدار حکومت کرزی نیستم. مه طرفدار مردم استم و نمی‌خواهم مشکلات مردم بیشتر شود. اگر طالبان یا حکومت کرزی، از من مشوره‌های نیک و خوب برای ملت بخواهد در خدمتم در غیر آن با هیچ یک از گروه‌ها کاری ندارم. طرفدار حکومت کرزی نیستم و از او هیچ وقت حمایت نکردیم.                     

س: راه ‌های که حکومت رییس جمهور کرزی توسط پروسه صلح برای مصالحه و گفت‌و‌گو با طالبان پینشهادکرده بنطرتان عملی شدنی و راه‌گشا است؟

ج. نمی‌خواهم در این مورد ابراز نظرکنم، اما باید بگویم که در مساله صلح، دو نفر وقتی جنگ می‌کند، نفر سوم باید حل کننده باشد، و در عین حال باید دو طرف آماده پذیرش طرح نفر سوم باشد و علاقه‌مندی دو طرف منازعه برای صلح ضروری است. اما صلح حکومت کرزی یک‌طرفه است  و این صلح‌خواهی طریقه‌ی موثر نخواهد بود و این راهی که حکومت افغانستان و شورای صلح می‌پیماید شاید به صلح نیانجامد.

س: راه‌کار ها و برنامه‌های شما و گروه راه نجات افغانستان برای صلح، امنیت و رفاه عمومی مردم افغانستان چقدر مورد تایید طالبان قرار گرفته است؟

چ: راه  ما راه صلح نیست، چون اگر راه صلح را بگویم باید تاوان‌های زیادی بپردازم. چون آن وقت شورای عالی صلح می‌گوید که ما چه‌کاره هستیم که تو در این مورد حرف می‌زنی. من می‌خواهم با ملت کار کنم و حق خود را بدست بیاوریم.کار  ما هیچ رابطه‌ی به صلح و گروه‌های درگیر در مشکلات افغانستان ندارد.

س: انگیزه اساسی ایجاد گروه راه نجات افغانستان چیست؟

ج: هر افغانی که مسلمان باشد و به جهاد باور داشته باشد، برای این کار که ما می‌خواهیم برای ملت افغانستان انجام دهیم تلاش می‌کند.همین چالش‌های روز افزون مرا واداشت این کار را کنم.مجاهدان، متعلمین، معلمین و ملا امان را جمع کردیم و این شورا را جور کردیم. طرح می‌سازیم و طرح را برای نهادها دولتی و خارجی ارایه می‌کنیم تا افغانستان آباد شود. همه ملاهای تاثیرگزار بامن در این راه متحد شده اند. ما یک ملت مسلمان هستیم و کشور ما اسلامی است، تا وقتی که مشکلات ما توسط یک شورای بزرگ علما با طرح‌های اسلام حل نگردد، مشکلات همچنان بزرگ می‌شود.

س: مشخصاً دیدگاه حکومت افغانستان در مورد برنامه‌های شما چی است و گروه شما ازچه منابعی تمویل مالی می‌شود؟

ج: تاحالا از سوی ملت افغانستان تمویل می‌شویم و شاید حکومت برای ما وعده کمک و حمایت مالی بکند، اما هیچ‌گاه حمایت دولت را نمی‌پذیریم. تصمیم داریم در سراسر افغانستان دفاتر بازکنیم. از تجاران و مردم پول جمع‌آوری نموده و نمایندگی‌های ولایتی فعال می‌کنیم. ملت ما را حمایت می‌کند و با جمع آوری پول از مردم این راه مان را ادامه می‌دهیم.

س:شما در سفرتان به بلخ با کی‌ها ملاقات کردید و دیدگاه عطامحمد نور والی بلخ در این مورد چه بود؟

ج:  ما با گروه‌های زیادی ملاقات کردیم و حمایت شان بدست آوردیم. آقای عطامحمدنور والی بلخ نیز از ما خوب مهمان‌نوازی کرد و  حمایت اش را از ما اعلان کرد و گفت راه نجات افغانستان از چالش‌ها همین کار شما است و با شما همکاری می‌کنیم. او نخواست عضو شورای ما شود و ما هم اعضای دولت و طالبان را هیچ وقت در گروه ما نمی‌پذیریم.

س: گفتید گفتگوهای صلح یکجانبه بوده است، شما از طالبان شناخت خوب دارید، بنظرتان طالبان در این مورد چه فکر می‌کنند، آیاد نبرد مسلحانه شان را ادامه می‌دهند یا بلاخره در صورت دوام حضور خارجی ها تسلیم خواهندشد؟

ج: اگر نیت تان صلح باشد، صلح تامین نمی‌شود مگر در صورت خروج کامل خارجی‌ها، اما بنظرمن طالبان هم نیت خوب در مورد صلح ندارند. صلح خواهی حکومت افغانستان نیز یک‌طرفه است و این کار را دشوارتر کرده است.

س: طالبان تا حال در گفت‌و‌گوهای ابتدایی که صورت گرفته، تعدیل در برخی از ماده های قانون اساسی و خروج کامل نیروهای خارجی را از اساسی‌ترین شرایط شان گفته اند، بنظرشما  آنان روی همین دو شرط شان خواهند ایستاد و یا در صورت حاضرشدن دور میزمذاکره تغییر جهت خواهند داد؟ و آیا این خواسته‌های شان را شما نیز تایید می‌کنید؟

ج: ما برای اسلام جهادکردیم و می‌خواهیم اسلام ما را کسی آسیب نرساند و  ما یک کشور اسلامی و مستقل داشته باشیم. ما علیه روس‌ها بخاطری جهادکردیم که روس‌ها، بخارا، سمرقند، تاشکند و سایر نقاط اسلامی را گرفته و اسلام را خراب کردند، مابرای حمایت اسلام جهادکردیم و بدون شک می‌خواهیم نظام اسلامی داشته باشیم تا در ملت ما در سایه‌ی دین مبین اسلام زندگی کنند. من با اسلامی شدنِ کامل نظام موافقم و شرایط یادشده‌ی  طالبان و سایر گروه ها نیز معقول است، اما اگر آنان واقعا خواهان اسلام باشند.

س:  به عنوان کسی که با برنامه‌های دولت و طالبان آشنایی دارید، چه راه‌کاری برای برداشتنِ سدهای فرا راه صلح در  کشور دارید؟

ج: بنطرمن صلح افغانستان وابسته به خروج کامل نیروهای خارجی از افغانستان است. همین که خارجی‌ها از ملک ما برود، انشاءالله که صلح تامین می‌شود. اگر خارجی‌ها در ملک ما نباشد، افغانستان آباد می‌شود و وضعیت بهتر می‌شود. اگر خارجی‌ها بماند، صلح و آبادی ناممکن است.

س:  در صورتی که خارجی‌ها از افغانستان تا دراز مدت خارج  نشود، آیا راه‌های مبارزه‌ی طالبان و سایرگروه‌های که برای خروج این نیروها  مبارزه می‌کنند از دیدگاه شما معقول است؟

ج: شما می‌خواهید که من بگویم، طالبان کار خوب می‌کند، یا بد! یا این‌که می‌خواهید بگویم طالبان چه می‌کنند و  چه نمی‌کنند. من در این مورد هیچ دیدگاهی ندارم و یک آدم مستقل هستم و هیچ رابطه‌ی با طالبان، خارجی‌ها و دولت افغانستان ندارم. اما یک چیز را می‌دانم که صلح در افغانستان توسط افغان‌ها، در صورت خروج خارجی‌ها بدست می‌آید.

صلح نه به طالب، نه به خارجی‌ها و نه به حکومت تعلق دارد. صلح مال مردم افغانستان است و از طریق مردم ممکن است. تاوقتی افغان‌ها مستقل و متحد نشود، صلح ناممکن است.

س: به عنوان یک فرد مستقل بگویید که آیاطالبان مستقل است، یا مورد حمایت دیگران؟

ج: شمابازهم تلاش می‌کنید این بحث را خراب کنید، من در این مورد معذرت می‌خواهم، هیچ دیدگاهی ندارم و نمی‌خواهم با ابراز نظر در این مورد روندی را که راه اندازی کرده ام به خطر بیاندازم. من یک آدم بی‌طرف هستم و فقط می‌خواهم با کمک و حمایت مردم برای صلح و رفاه مردم تلاش کنم.

س: به اساس گفته‌های برخی منابع، شما نماینده ی آغاجان معتصم هستید و به نمایندگی آقای معتصم در راستای اهداف و برنامه های وی فعالیت می‌کنید، آیا چنین است؟

ج: من آغاجان معتصم را خوب نمی‌شناسم. کارمن مستقل و بزرگتر از کار آغاجان معتصم است. در مخالفت آغاجان معتصم نیستیم و برنامه‌های من هیچ ربطی به او ندارد.

س: در اخیر بازهم کوتاه در مورد گروه راه نجات افغانستان معلومات دهید که تاحال چقدر مورد حمایت مردم و علما قرار گرفته است؟

ج: در سراسر افغانستان با علما دیدار کردیم و حمایت شان را بدست آوردیم، در بلخ هم ملاقات‌های زیادی داشتیم و همه از ما حمایت کردند. تاکنون نزدیک به 5 هزار عالم دین و موسفیدان کشور به ما پیوسته اند و قرار است یک شورای بزرگ سراسری علما را بوجود آورده و از طریق آن راه حل مشکلات افغانستان را پیدا نماییم.

-        تشکر جناب مولوی صاحب، از این‌که فرصت این صحبت را فراهم کردید!

-        از شما هم تشکر!